Khu công nghiệp sinh thái là gì? Mô hình "HOT" 2025 - 2030

Khu công nghiệp sinh thái là một mô hình thiết yếu cho quá trình phát triển công nghiệp bền vững. Hiện nay, mô hình này vẫn còn tương đối mới mẻ tại Việt Nam do vẫn còn nhiều thách thức về chính sách và quy định. Cùng theo dõi bài viết dưới đây để nắm rõ hơn về tiêu chí xây dựng khu công nghiệp sinh thái và lợi ích phát triển kinh tế, xã hội cũng như tình hình và xu hướng phát triển của mô hình này nhé!

1. Khu công nghiệp sinh thái là gì?

Khu công nghiệp sinh thái là một mô hình khu công nghiệp đặc biệt, trong đó các doanh nghiệp tham gia vào hoạt động sản xuất tại đây với mục tiêu tạo ra các sản phẩm “xanh” và tối ưu hóa việc sử dụng tài nguyên. (Theo Khoản 5 Điều 2 Nghị định 35/2022/NĐ-CP)

Mô hình khu công nghiệp này tập trung vào sự liên kết và hợp tác giữa các doanh nghiệp trong cùng khu công nghiệp để thúc đẩy hoạt động sản xuất cộng sinh. Điều quan trọng là phải tuân theo các tiêu chí được quy định tại mục 2 của Nghị định, đảm bảo tính bền vững và góp phần vào sự phát triển bền vững của khu vực công nghiệp.

Để tạo nên một mô hình KCN sinh thái hoàn chỉnh, các cá nhân/ doanh nghiệp cần xây dựng thành các khu công nghiệp xanh, nơi các doanh nghiệp áp dụng các công nghệ và quy trình sản xuất sạch hơn để giảm thiểu ô nhiễm và tiết kiệm năng lượng.

2. Đặc điểm của mô hình khu công nghiệp sinh thái

Theo Điều 37 của Nghị định 35/2022/NĐ-CP, mô hình khu công nghiệp sinh thái có những đặc điểm sau:

• Có đầy đủ các giấy phép cơ bản: Khu công nghiệp sinh thái cần đáp ứng đủ giấy phép cơ bản của một KCN thông thường như giấy phép hoạt động, giấy phép chứng nhận quyền sở hữu đất,...
• Hoạt động sản xuất thân thiện với môi trường: Mô hình KCN sinh thái đặt yếu tố bảo vệ môi trường lên hàng đầu. Vì vậy một KCN sinh thái tiêu chuẩn cần đáp ứng được các điều kiện như có giấy phép về môi trường, có ít nhất 1 cộng sinh công nghiệp, có báo cáo bảo vệ môi trường hàng năm của các doanh nghiệp, áp dụng các công nghệ mới giúp giảm thiểu chất thải trong sản xuất,...
• Trang bị đầy đủ cơ sở hạ tầng cơ bản, đảm bảo các yêu cầu về khu công nghiệp xanh: Khu công nghiệp sinh thái không chỉ trang bị cơ sở hạ tầng cơ bản như hệ thống điện, nước, hệ thống phòng cháy chữa cháy, xử lý nước thải,... mà còn đáp ứng được các tiêu chí về bảo môi trường xanh như có hệ thống xử lý hóa chất và chất thải, tối thiểu 25% diện tích trong KCN là diện tích cây xanh, hệ thống giao thông và các hạ tầng dịch vụ khác,...
• Ứng dụng hệ thống quản lý sản xuất và môi trường theo tiêu chuẩn ISO: Ít nhất một doanh nghiệp trong khu công nghiệp phải áp dụng hệ thống quản lý sản xuất và môi trường theo các tiêu chuẩn của Tổ chức Tiêu chuẩn hóa Quốc tế (ISO).
• Ứng dụng các giải pháp sử dụng hiệu quả tài nguyên: Tối thiểu 20% doanh nghiệp trong khu công nghiệp phải áp dụng các giải pháp sử dụng tài nguyên hiệu quả, sản xuất sạch, thân thiện với môi trường và giảm phát thải ra môi trường.
• Có đầy đủ các tiện ích cộng đồng: KCN sinh thái được trang bị đầy đủ tiện ích về nhà ở, công trình dịch vụ, và tiện ích công cộng cho người lao động làm việc trong khu công nghiệp.

Ngoài ra, để hiểu rõ hơn về quy trình thành lập một khu công nghiệp cũng như các loại hình KCN phổ biến tại Việt Nam, bạn đọc có thể tham khảo thêm trong bài viết “khu công nghiệp nghĩa là gì”.

3. Lợi ích khu công nghiệp sinh thái

3.1. Lợi ích cho kinh tế

Các nhà đầu tư sẽ nhận lại nhiều lợi ích khu công nghiệp sinh thái về mặt kinh tế, bao gồm:

• Tiết kiệm nguyên vật liệu và năng lượng: Khu công nghiệp sinh thái thúc đẩy việc tái chế, tái sử dụng nguyên vật liệu và năng lượng. Nhờ đó, doanh nghiệp trong khu vực giảm được chi phí sản xuất và hoạt động, làm tăng hiệu quả kinh tế tổng thể.
• Chia sẻ chi phí dịch vụ chung: Khu công nghiệp sinh thái cho phép các doanh nghiệp chia sẻ chi phí cho các dịch vụ chung như quản lý chất thải, đào tạo nhân lực, nguồn cung cấp và hệ thống thông tin môi trường, cũng như các dịch vụ hỗ trợ khác.
• Cơ chế hỗ trợ tài chính khi tiếp thu công nghệ mới: Khu công nghiệp sinh thái tạo cơ hội cho doanh nghiệp tiếp thu công nghệ mới và cơ chế hỗ trợ tài chính. Việc áp dụng các công nghệ tiên tiến giúp cải thiện sản phẩm, quy trình sản xuất và tăng cường cạnh tranh trên thị trường.

3.2. Lợi ích cho xã hội

Bên cạnh lợi ích của khu công nghiệp sinh thái về mặt kinh tế, mô hình này cũng đóng góp nhiều lợi ích cho xã hội, bao gồm:

• Cải thiện sức khỏe và an toàn cho người lao động: Các doanh nghiệp hoạt động trong khu công nghiệp sinh thái cần tuân thủ các tiêu chuẩn an toàn lao động và bảo vệ sức khỏe người lao động. Nhờ vậy, sức khỏe và an toàn của người lao động sẽ được đảm bảo, giúp giảm nguy cơ tai nạn lao động và bệnh tật nghề nghiệp.
• Tăng chất lượng sống cho cộng đồng: Khu công nghiệp sinh thái bao gồm các tiện ích công cộng như nhà ở, trường học, bệnh viện và cơ sở hạ tầng giao thông. Từ đó, tăng chất lượng sống cho cộng đồng xung quanh khu công nghiệp.
• Thực hiện mục tiêu quản lý nhà nước về bền vững: Khu công nghiệp sinh thái hướng đến quản lý công nghiệp và khu công nghiệp theo hướng bền vững, thực hiện cam kết quốc tế về bảo vệ môi trường.
• Cải thiện năng lực cạnh tranh và lợi nhuận: Khu công nghiệp sinh thái thúc đẩy việc sử dụng tài nguyên và năng lượng hiệu quả hơn, cải thiện quy trình sản xuất và tiết kiệm chi phí. Điều này tạo ra năng lực cạnh tranh mạnh mẽ và gia tăng lợi nhuận cho các doanh nghiệp hoạt động trong khu công nghiệp.

3.3. Lợi ích cho môi trường

Ưu điểm lớn nhất của mô hình khu công nghiệp sinh thái chính là các lợi ích về bảo vệ tài nguyên môi trường, bao gồm:

• Giảm thiểu khí thải POP và nhà kính: Khu công nghiệp sinh thái thường áp dụng công nghệ tiên tiến và quy trình sản xuất sạch hơn, giúp giảm thiểu khí thải độc hại (khí thải POP) và khí nhà kính. Điều này góp phần vào sự bảo vệ môi trường và giảm tác động biến đổi khí hậu.
• Chia sẻ tiện ích trong khu công nghiệp: Khu công nghiệp sinh thái thường có các tiện ích công cộng như trạm xử lý nước thải, hệ thống quản lý chất thải, và cơ sở hạ tầng xanh. Các doanh nghiệp trong khu vực có thể chia sẻ những tiện ích này, giúp giảm lượng tài nguyên cần sử dụng và tạo ra môi trường bền vững.
• Chia sẻ nguyên vật liệu sản xuất: Khu công nghiệp sinh thái thúc đẩy việc chia sẻ nguyên vật liệu sản xuất giữa các doanh nghiệp trong khu vực. Từ đó tối ưu hóa sử dụng tài nguyên và giảm lượng chất thải sinh ra.
• Tiếp thu công nghệ mới và cơ chế hỗ trợ tài chính: Khu công nghiệp sinh thái thường tiếp thu công nghệ mới và được hỗ trợ tài chính để thực hiện các cải tiến về môi trường. Điều này đảm bảo rằng các doanh nghiệp trong khu vực luôn nắm bắt các phát triển mới nhất và góp phần vào bảo vệ môi trường.

Các khu công nghiệp nói chung đóng vai trò quan trọng trong việc tác động sâu rộng đến cơ cấu nền kinh tế quốc dân. Chúng không chỉ góp phần thúc đẩy các nguồn lực chính trong sản xuất công nghiệp mà còn hỗ trợ sự phát triển toàn diện trên nhiều lĩnh vực. Bài viết sau đây sẽ giúp bạn đọc tìm hiểu rõ hơn về các lợi ích của khu công nghiệp, bao gồm việc thu hút vốn đầu tư, phát triển doanh nghiệp, hiện đại hóa cơ sở hạ tầng và nhiều khía cạnh khác liên quan đến sự phát triển kinh tế, xã hội và môi trường.

4. Chính sách đầu tư khu công nghiệp sinh thái

Hiện nay, Chính phủ đang có những chính sách ưu đãi dành riêng cho các doanh nghiệp đầu tư vào mô hình khu công nghiệp sinh thái, bao gồm:

• Miễn hoặc giảm tiền thuê đất theo quy định của pháp luật về đất đai.
• Ưu tiên vay vốn ưu đãi từ Quỹ bảo vệ môi trường Việt Nam, Ngân hàng Phát triển Việt Nam, Quỹ Phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa, cũng như từ các quỹ và nhà tài trợ trong nước và quốc tế.
• Cấp tín dụng xanh tại tổ chức tín dụng và chi nhánh ngân hàng nước ngoài Việt Nam theo quy định của Luật Bảo vệ môi trường và các quy định khác của pháp luật có liên quan.
• Phát hành trái phiếu xanh theo quy định của luật phát hành trái phiếu và pháp luật về bảo vệ môi trường để xây dựng hạ tầng kỹ thuật cho khu công nghiệp sinh thái.
• Ưu tiên tham gia các chương trình hỗ trợ kỹ thuật và chương trình xúc tiến đầu tư do các cơ quan nhà nước tổ chức và quản lý.
• Được đưa vào danh mục dự án thu hút đầu tư, tạo điều kiện thuận lợi cho việc huy động vốn và thu hút đầu tư vào khu công nghiệp sinh thái.

5. Thực trạng khu công nghiệp sinh thái tại Việt Nam

Thực trạng khu công nghiệp sinh thái (KCNST) ở Việt Nam còn khiêm tốn về số lượng. Theo Bộ Kế hoạch & Đầu tư, tính đến tháng 5/2024, nước ta có 425 KCN được thành lập, trong đó 299 khu đang hoạt động nhưng chỉ khoảng 1 - 2% trong số đó đang chuyển đổi hoặc áp dụng tiêu chuẩn xanh, tương đương vài chục khu thực chất.

Hiện nay, Việt Nam chỉ có khoảng 7 khu công nghiệp sinh thái đang được thí điểm ở các tỉnh Cần Thơ (2), Ninh Bình (1), Đà Nẵng (1), Hải Phòng (1), Thành phố Hồ Chí Minh (1), Đồng Nai (1).

Ngoài những kết quả đạt được, Hội thảo cũng cho thấy sự quan tâm của mô hình KCN sinh thái tại Việt Nam ngày càng mạnh mẽ. Không còn nằm trong khuôn khổ liên kết giữa Bộ kế hoạch và Đầu tư và UNIDO, một vài KCN theo hướng sinh thái do chính nguồn vốn tư nhân như: KCN Becamex, KCN tiết kiệm năng lượng của VSIP, KCN Nam Cầu Kiền,....

Kết nối từ những thành công ngoài mong đợi, Hội thảo cũng khẳng định, Việt Nam sẽ hợp tác với UNIDO và Chính phủ Thụy Sĩ để nhân rộng mô hình khu công nghiệp sinh thái này khắp cả nước trong giai đoạn 2025 - 2028.

Từ đó cho thấy, thực trạng mô hình KCN sinh thái tại Việt Nam đang có những bước tiến đáng ghi nhận. Không chỉ đặt nặng lợi nhuận trên vấn đề môi trường, các KCN đang dần xem việc bảo vệ môi trường, xây dựng KCN sinh thái là một trong các bước tạo ra lợi nhuận, nâng tầm lợi thế cạnh tranh.

6. Xu hướng phát triển của khu công nghiệp sinh thái

Trong giai đoạn 2025 - 2030, tầm nhìn 2050, mô hình KCN sinh thái là xu hướng tất yếu cho công cuộc phát triển bền vững, nâng cao lợi thế cạnh tranh. Hơn nữa, mô hình này phát triển sẽ là giải pháp “bứt phá” để Việt Nam tiến gần hơn với các nguồn vốn FDI và kinh tế thế giới.

Trong tương lai, UNIDO sẽ tiếp tục hỗ trợ Việt Nam nhiều hơn các vấn đề liên quan đến biến đổi khí hậu như chuỗi giá trị phát thải thấp, kinh tế tuần hoàn và sáng kiến về carbon. Đây cũng là lợi thế cho các KCN Việt Nam trên còn đường xanh hóa.

Hiện nay, Nhà nước cũng có những hành động thực tế nhằm đưa phát thải ròng về 0, đáp ứng cam kết của Việt Nam về biến đổi khí hậu. Nhà nước đã ban hành các quy định về quản lý và xử lý chất thải rắn công nghiệp, tái chế nước thải.

Song song đó, Nhà nước tiếp tục huy động nguồn vốn trong và ngoài nước nằm nhân rộng mô hình KCN sinh thái trên cả nước. Mục tiêu đạt được từ 40 - 50% địa phương chuyển đổi các KCN đang có sẵn sang KCN sinh thái. Từ 8 - 10% địa phương định hướng xây dựng KCN sinh thái mới ngay từ ban đầu, bao gồm lập quy hoạch xây dựng và định hướng ngành nghề thu hút đầu tư.

Không chỉ là mô hình KCN sinh thái, Nhà nước thúc đẩy phát triển các mô hình KCN thân thiện với môi trường, hạn chế phát thải như mô hình KCN tái tạo, mô hình KCN xanh,.... Những mô hình KCN này cũng đang được đón nhận và chuyển mình ở nhiều quốc gia trên thế giới..

Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng cũng nhấn mạnh, việc phát triển bền vững, phát triển công nghiệp phát thải carbon thấp là vấn đề được Nhà nước quan tâm. Theo đó, Nghị quyết số 29-NQ/TW xác định nội dung cốt lõi của quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa giai đoạn 2021 - 2030 bao gồm chuyển đổi các ngành công nghiệp thâm dụng tài nguyên, năng lượng sang các ngành công nghiệp xanh.

7. 8 Tiêu chí xây dựng khu công nghiệp sinh thái

Nhằm định hướng xây dựng các khu công nghiệp xanh, Chính phủ Việt Nam đã ban hành Nghị định 35/2022/NĐ-CP (có hiệu lực từ 15/07/2022).

Căn cứ Khoản 2 Điều 37 của Nghị định 35/2022/NĐ-CP tiêu chí xác định khu công nghiệp sinh thái bao gồm các tiêu chuẩn cụ thể như sau:

7.1. Tỷ lệ cây xanh và hạ tầng chung đạt 25%

Một KCN chỉ được xem là sinh thái khi ít nhất 1/4 tổng diện tích toàn khu được dành cho cây xanh, mặt nước, đường giao thông, khu kỹ thuật và các hạ tầng xã hội dùng chung.

Điều này không chỉ là yêu cầu bắt buộc trong quy hoạch mà còn mang ý nghĩa tạo nên môi trường sống, làm việc trong lành, giảm ô nhiễm và tăng khả năng hấp thụ khí CO2.

7.2. Bố trí đầy đủ nhà ở, dịch vụ và tiện ích cho người lao động

Một KCN sinh thái phải đặt con người làm trung tâm, chủ đầu tư phải xây dựng các giải pháp khả thi để đảm bảo nơi ở ổn định cùng các công trình dịch vụ, tiện ích công cộng phục vụ người lao động. Các tiện ích có thể là khu nhà ở, nhà ăn, trạm y tế, nhà trẻ, khu vui chơi giải trí,...

Việc này thể hiện trách nhiệm xã hội, giúp doanh nghiệp thu hút và giữ chân nhân sự, đồng thời góp phần xây dựng cộng đồng dân cư bền vững xung quanh KCN.

7.3. Tuân thủ đúng pháp luật và bảo vệ môi trường, lao động

Tiêu chí này yêu cầu chủ đầu tư phải có một lý lịch pháp lý trong sạch. Cụ thể, trong 3 năm liên tục tính đến thời điểm đăng ký chứng nhận, chủ đầu tư không có hành vi vi phạm nghiêm trọng các quy định của pháp luật về đầu tư, doanh nghiệp, xây dựng, đất đai, bảo vệ môi trường và lao động.

Việc tuân thủ pháp luật là minh chứng cho năng lực, sự uy tín và cam kết phát triển lâu dài, có trách nhiệm của nhà đầu tư.

đầu tư phát triển kết cấu hạ tầng khu công nghiệp (KCN) và các doanh nghiệp trong KCN phải tuân thủ nghiêm túc các quy định pháp luật về sản xuất kinh doanh, bảo vệ môi trường và lao động.

7.4. Cung cấp đầy đủ các dịch vụ hạ tầng thiết yếu

Nhà đầu tư phát triển hạ tầng KCN phải cung cấp đầy đủ các dịch vụ cơ bản theo quy định pháp luật. Bao gồm hạ tầng thiết yếu như: điện, nước, phòng cháy chữa cháy và các dịch vụ liên quan khác.

Ngoài ra, một yêu cầu đặc thù của KCN sinh thái là chủ đầu tư phải cung cấp các dịch vụ liên quan để hỗ trợ và thúc đẩy các doanh nghiệp thực hiện hoạt động cộng sinh công nghiệp.

7.5. Có cơ chế giám sát chia sẻ dữ liệu tài nguyên, môi trường

• Nhà đầu tư hạ tầng và doanh nghiệp trong KCN cần phối hợp giám sát đầu vào, đầu ra của khu công nghiệp.
• Nội dung giám sát bao gồm việc sử dụng năng lượng, nước, vật liệu sản xuất và quản lý hóa chất độc hại.
• Doanh nghiệp phải lập báo cáo định kỳ hằng năm về hiệu quả sử dụng tài nguyên và phát thải.

7.6. Thực hiện báo cáo đầy đủ về bảo vệ môi trường và trách nhiệm xã hội

• Hằng năm, doanh nghiệp công bố báo cáo về bảo vệ môi trường và trách nhiệm xã hội đối với cộng đồng xung quanh.
• Báo cáo được gửi đến Ban quản lý khu công nghiệp, khu kinh tế và đăng tải trên website của doanh nghiệp.

7.7. Sử dụng tài nguyên sạch và hiệu quả

Tiêu chí này yêu cầu tối thiểu 20% tổng số doanh nghiệp trong KCN phải đang áp dụng các giải pháp sản xuất sạch hơn một cách hiệu quả.

• Tối thiểu 90% doanh nghiệp trong KCN cần có nhận thức về việc sử dụng tài nguyên hiệu quả và sản xuất sạch hơn.
• Tối thiểu 20% doanh nghiệp trong KCN phải áp dụng các biện pháp đổi mới, cải tiến phương pháp quản lý và công nghệ sản xuất nhằm giảm chất thải, chất gây ô nhiễm, và tái sử dụng chất thải, phế liệu.

7.8. Thực hiện ít nhất một hoạt động cộng sinh công nghiệp

Trên đây, Du Long đã giải đáp chi tiết về khu công nghiệp sinh thái là gì? Lợi ích cũng như các tiêu chí khi xây dựng khu công nghiệp sinh thái. Mô hình này là xu hướng quan trọng trong phát triển công nghiệp và kinh tế tại Việt Nam, không chỉ mang lại lợi ích kinh tế cho doanh nghiệp và cộng đồng mà còn đóng góp tích cực vào bảo vệ môi trường và cải thiện chất lượng cuộc sống của người lao động.

Đừng quên thường xuyên truy cập https://dulongip.vn/ để cập nhật các thông tin liên quan đến các khái niệm kinh tế và xu hướng phát triển của thị trường bất động sản công nghiệp tại Việt Nam nhé!